Odwarstwienie siatkówki jest schorzeniem oka, w trakcie którego dochodzi do rozdzielenia warstw siatkówki. Pacjent obserwuje wtedy pogorszenie widzenia, a nawet znaczące ubytki w jego polu. To bardzo poważny stan, który wymaga jak najszybszej interwencji lekarza i leczenia operacyjnego.

Co to jest odwarstwienie siatkówki?

Odwarstwienie siatkówki polega na oddzieleniu się nabłonka barwnikowego siatkówki od czopków, pręcików i innych warstw siatkówki czuciowej. Najczęściej jest wynikiem odłączenia tylnego ciała szklistego i powstania przedarcia w siatkówce. Chorobę nazywa się także odklejeniem siatkówki.

Pamiętajmy, że siatkówka jest jednym z najważniejszych elementów oka. Znajduje się na tylnej ścianie gałki ocznej. Skrywa komórki nabłonka barwnikowego, komórki fotoreceptorów (pręciki i czopki) i komórki nerwowe. Dzięki temu odbiera impulsy świetlne i po przekształceniu ich w impulsy elektryczne, przesyła je do mózgu, dając nam widzenie. Dlatego odklejenie siatkówki, tak jak wszystkie inne choroby siatkówki, jest poważne – bo stwarza duże ryzyko pogorszenia, a nawet utraty wzroku.

Specjaliści wyróżniają trzy rodzaje odwarstwienia siatkówki

Przedarciowe odwarstwienie siatkówki

Znane też jako otworopochodne. Dotyka 1 na 10 000 osób, w większości między 40. a 70. rokiem życia, w 60% mężczyzn. Do tego typu schorzenia dochodzi najczęściej podczas tylnego odłączenia ciała szklistego i jego zapadnięcia. Płyn z ciała szklistego przedostaje się wtedy przez przedarcie, powodując odwarstwienie siatkówki.

Objawy odwarstwienia siatkówki – przedarciowego:

• na początku pacjent zauważa najczęściej błyski wywołane odrywaniem się ciała szklistego;
• mogą występować męty, pływający czarny pierścień, wrażenie opuszczającej się przed okiem kurtyny czy ubytki w polu widzenia;
• odwarstwienie może szybko postępować, zwłaszcza jeśli doszło do nieprawidłowości w kwadrantach górnych; wtedy powstaje duże ryzyko znacznego pogorszenia ostrości widzenia;
• możliwy jest krwotok wynikający z przerwania naczyń krwionośnych.

Kto jest bardziej narażony na wystąpienie przedarciowego odwarstwienia siatkówki?

• Osoby z wysoką krótkowzrocznością.
• Osoby, które przeszły ciężki uraz gałki ocznej.
• Pacjenci po operacjach zaćmy, zwłaszcza jeśli podczas zabiegu doszło do upływu ciała szklistego.

Trakcyjne odwarstwienie siatkówki

Inaczej nazywane nieprzedarciowym. W takim przypadku siatkówka zostaje oddzielona od nabłonka barwnikowego poprzez kurczliwą tkankę włóknistą, która pojawiła się na powierzchni siatkówki. Ubytki w polu widzenia rozwijają się powoli. Pacjent nie zauważa błysków ani mętów. Siatkówka zachowuje gładkość powierzchni i nie ma na niej żadnych otworów.

Objawy trakcyjnego odwarstwienia siatkówki:

• stopniowe obniżenie ostrości widzenia,
• krzywienie obrazu,
• metamorfopsje, czyli zaburzenia postrzegania przedmiotów lub osób, na przykład zmiana odległości, wielkości, brak konturów, zmiany w obrębie barw.

U kogo może wystąpić trakcyjne odwarstwienie siatkówki?

• U osób z ostrym zapaleniem wewnątrzgałkowym.
• U pacjentów z uszkodzeniami tylnego odcinka oka.
• U chorujących na cukrzycę z retinopatią proliferacyjną.
• U wcześnie urodzonych dzieci ze stwierdzoną retinopatią.

Wysiękowe odwarstwienie siatkówki

Polega na uszkodzeniu zewnętrznej bariery krew-siatkówka. Prowadzi to do przenikania płynu wysiękowego do przestrzeni między nabłonkiem barwnikowym a częścią neurosensoryczną siatkówki.

Przyczyny chorób siatkówki – wysiękowego odwarstwienia siatkówki:

• nadciśnienie tętnicze złośliwe,
• niewydolność nerek,
• białaczka,
• guzy,
• zapalenie błony naczyniowej,
• zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem (AMD).

Objawy wysiękowego odwarstwienia siatkówki:

• względny ubytek pola widzenia,
• męty przed okiem,
• jeśli dojdzie do zajęcia plamki, pojawiają się zaburzenia widzenia centralnego,
• siatkówka zachowuje gładką powierzchnię.

Rozwarstwienie siatkówki

Obok trzech rodzajów odwarstwienia siatkówki warto jeszcze wspomnieć o rozwarstwieniu. Jest to bowiem inna choroba, choć często trudna do odróżnienia od odwarstwienia. Polega na rozdzieleniu siatkówki na dwie warstwy – splotowatą zewnętrzną i jądrzastą wewnętrzną. Najczęściej pojawia się w kwadrancie skroniowym i po obu stronach.

Odwarstwienie siatkówki oka – czy da się zapobiec wystąpieniu tej choroby siatkówki?

Profilaktyka w przypadku tej choroby sprowadza się do właściwego leczenia schorzeń, które są przyczynami jej wystąpienia, w tym na przykład cukrzycy lub chorób naczyń krwionośnych. Ty lub bliska Ci osoba znajduje się w grupie ryzyka? W takim razie pamiętaj o tym, jak ważna jest regularna kontrola narządu wzroku podczas wizyty u lekarza. Także profilaktyczne badania okulistyczne wykonywane nie rzadziej niż raz na dwa lata, pozwalają na wczesne wykrycie zmian chorobowych i rozpoczęcie procesu leczenia.

Inaczej sytuacja wygląda, kiedy doszło do przedarcia siatkówki, ale nie jej odwarstwienia. Wtedy – podczas zabiegu nazywanego laserokoagulacją – przy pomocy lasera, tworzy się niewielkie blizny, które zlepiają siatkówkę z podłożem. To znacząco minimalizuje ryzyko rozwoju nieprawidłowości i zapobiega wystąpieniu odwarstwienia siatkówki oka.

Odwarstwienie siatkówki – leczenie

W sytuacji, w której doszło do odwarstwienia siatkówki, konieczne jest leczenie operacyjne. W zależności od tego, z jak dużym uszkodzeniem lekarz ma do czynienia, wybiera spośród dwóch metod chirurgicznych.

• Plomby – to rozwiązanie zarezerwowane dla osób z niewielkim odwarstwieniem. W jego trakcie lekarz wykorzystuje tak zwane plomby, czyli implanty z gąbki lub taśmy silikonowej. Z ich pomocą „zakleja” otwory powstałe w siatkówce, przyszywając jej część do twardówki. Plomby zostają z pacjentem na zawsze, ale są niewyczuwalne
• Witrektomia oka – najnowocześniejsza metoda leczenia odwarstwienia siatkówki. Operacja wykonywana w znieczuleniu ogólnym. Składa się z kilku etapów. Najpierw chirurg usuwa ciało szkliste – to pozwala na wyeliminowanie trakcji wywieranej przez ciało na siatkówkę w miejscu i okolicach otworu. Następnie wprowadza zastępczy, dedykowany temu olej lub gaz o zdolności do stopniowego rozprężenia w jamie ciała szklistego. Na końcu przy pomocy lasera zabezpiecza okolice przedarcia. Olej lub gaz musi być wymieniony, lub usunięty po kilku miesiącach, a nawet latach – to zależy od opinii lekarza.

Witrektomia oka – co robić po zakończonej operacji?

Pacjent, u którego przeprowadzono zabieg witrektomii oka, musi przestrzegać kilku zaleceń:

1. Przez kilka dni utrzymywać specyficzną pozycję głowy. To umożliwia właściwe tamponowanie otworu przez pęcherzyki wprowadzonego gazu lub oleju. W tym czasie nie można latać samolotem;
2. Na czas określony przez lekarza unikać aktywności fizycznej;
3. Pamiętać o przyjmowaniu leków przepisanych przez lekarza;
4. Wykonywać regularne badania kontrolne. Nie chodzi tylko o kontrolę oka, które operowano, ale też o ogląd drugiego, bo ryzyko odwarstwienia soczewki drugiego oka jest u takich pacjentów bardzo duże.

Odwarstwienie siatkówki oka, znane też jako odklejenie siatkówki, to poważna choroba. Jej objawów nie należy ignorować. Choćby minimalne pogorszenie jakości widzenia, czy pojawianie się specyficznych plam lub błysków przed oczami, to symptomy, które powinny skłonić do jak najszybszej wizyty u lekarza. Jeśli nie doszło jeszcze do odwarstwienia, wystarczy bezbolesny zabieg laserem w ramach profilaktyki. Zwlekanie to bardzo duże ryzyko odwarstwienia także centralnej części siatkówki – plamki żółtej i skończyć się nie tylko ubytkiem w polu widzenia, ale również znacznym i trwałym pogorszeniem widzenia w ogóle.

__
Źródła:

1. https://gornicki.pl/wp-content/uploads/2018/07/Wyklady-z-okulistyki_162-167_174-176.pdf
2. https://okulistyka.wum.edu.pl/system/files/odwarstwienie_siatkowki.pdf
3. https://www.medonet.pl/choroby-od-a-do-z/choroby-narzadu-wzroku,odwarstwienie-siatkowki—objawy–leczenie,artykul,1578462.html
4. http://www.dietla19.pl/dla-pacjenta/odwarstwienie-siatkowki/
5. http://wzrok.org/zapobieganie-odwarstwieniu-siatkowki.html
6. T. Grosvenor “Optometria”, wyd. 5, Elsevier Inc 2007

Krzysztof Mendyk

Konsultant ds optometrii w KODANO Optyk. Absolwent Katedry Chorób Oczu i Optometrii Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu. Członek PTOiO. W branży optycznej od 2006 roku.

Poprzedni wpis

Jak dobrać płyn do soczewek kontaktowych miękkich?

Następny wpis

Jak widzą zwierzęta?